Thoát vị đĩa đệm là một trong những bệnh lý về xương khớp có tỉ lệ mắc cao tại Việt Nam. Các kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh thường xuất phát từ những nguyên nhân quen thuộc.
Khi tiến hành nghiên cứu cụ thể một quần thể, với kích thước mẫu n=550, các nhà dịch tễ học lâm sàng nhận thấy rằng, tỷ lệ đau lưng do thoát vị đĩa đệm cột sống chủ yếu gặp ở tuổi 36-45 (chiếm 26,8%), có xu hướng tăng lên ở nhóm người béo (32%) và béo phì (28,6%).
Ngoài tuổi tác và sự ảnh hưởng của các bệnh lý thường gặp, đặc trưng nghề nghiệp và các động tác vận động thường ngày cũng có thể là nguyên nhân gây ra thoát vị đĩa đệm.
1. Tuổi
Thoát vị đĩa đệm có thể gặp ở hầu hết các lứa tuổi nhưng đa phần sẽ xuất hiện ở nhóm người trẻ và nhóm trong tuổi lao động, ít gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi và người trên 60 tuổi. Hiện bệnh đang có xu hướng trẻ hóa, rất nhiều bệnh nhân trẻ tuổi lo lắng và giật mình khi bác sĩ kết luận bị thoát vị đĩa đệm vì nghĩ rằng mình đang còn quá trẻ.
2. Nghề nghiệp:
Đặc trưng nghề nghiệp là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc hình thành bệnh lý thoát vị đĩa đệm. Một số nghề buộc cột sống phải vận động quá giới hạn sinh lý như lái xe cơ giới, công nhân khuân vác, thợ xây dựng, thợ may … hoặc sau một đợt mang vác nặng trở thành yếu tố thúc đẩy quá trình hình thành bệnh lý diễn ra nhanh hơn.
– Những nhóm nghề yêu cầu ngồi lâu trên ghế không có tay vịn/ghế đẩu/võng:
Ngồi trên sàn nhà, ngồi bắt chéo chân/tư thế ép táo
Ngồi liên tục kéo dài (ví dụ, các công nhân làm việc ngồi, các công việc tôn giáo, những giám đốc phải ngồi nhiều, nhân viên lễ tân, người bán vé, lái xe, điều hành máy tính, người soạn văn bản, trực điện thoại…).
Ngồi xổm, sử dụng những dụng cụ phẳng, thấp khi ngồi (ví dụ cạo sàn nhà, nấu ăn, chế biến thực phẩm, thợ sửa xe đạp, xe máy, nhổ cỏ bằng tay, thợ gốm, làm đường, giặt giũ quần áo…).
– Những nhóm nghề yêu cầu cúi nhiều:
Ví dụ: làm nghề nông, làm việc trên cánh đồng (không có mang vác nặng), nhổ cỏ, làm vườn, câu cá, chèo thuyền, giặt giũ, rải đường, thợ gốm, sửa khóa, dệt, đập gạch đá, làm nghề mộc, trát tường, làm gạch, đúc đồng.
– Những nhóm nghề yêu cầu đứng kéo dài hoặc mang giày cao gót thường xuyên:
Ví dụ: xếp hàng, bán hàng, y tá, bán hàng rong, thợ cắt tóc, bảo vệ, điều hành xe buýt, lái tàu, cảnh sát giao thông, giáo viên, lễ tân, tiếp viên hàng không, lực lượng an ninh, nhân viên y tế.
– Những nhóm nghề yêu cầu vận động mạnh, quá sức
Mang vác vật nặng: Mang vác nặng không chỉ làm tăng nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm mà còn đẩy nhanh quá trình thoái hóa các đốt sống và đĩa đệm. (ví dụ: khuân vác, nghề nông, đào bằng mai thuổng, trồng trọt trên đất đồi núi, bán hàng rong, hái chè, thợ mỏ, công nhân công nghiệp, đập gạch, bảo vệ…).
Kéo, đẩy nhiều (ví dụ: xe kéo, xe tải, kéo thuyền buồm…).
Rung toàn thân (ví dụ: vận hành máy xay, nghiền, đập, máy cưa lớn, máy làm sợi đay, máy nghiền gạch đá…).
3. Cơ địa:
Có một số bệnh nhân trẻ tuổi nhưng bị thoái hóa và thoát vị rất nhiều các đĩa đệm dù không có tiền sử lao động nặng nề hay chấn thương từ trước. Đây là trường hợp ít gặp, điều này có thể liên quan đến quá trình tổng hợp cũng như chất lượng các thành phần collagen cấu tạo nên đĩa đệm.
Cũng có một số bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm sau khi gặp tình trạng đau lưng mãn tính kéo dài.
4. Tình trạng sức khỏe:
Các bệnh nhân thừa cân, béo phì thường có nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm (đặc biệt ở cột sống thắt lưng) cao hơn do áp lực của cơ thể tác động lên vùng cột sống. Quá trình điều trị cho các bệnh nhân này cũng phức tạp và khó khăn hơn
5. Vận động sai tư thế:
Đây là nguyên nhân hay gặp ở các trường hợp bị thoát vị đĩa đệm cấp tính, bệnh nhân thường đau dữ dội vùng cột sống thắt lưng kéo giật xuống một hoặc hai chân sau khi bê vật nặng (bê chậu cây cảnh, bê chậu quần áo, bê bình nước..sai tư thế)
Mỗi hoạt động hàng ngày của chúng ta đều có thể là nguyên nhân gây ra thoát vị đĩa đệm, khi xuất hiện triệu chứng đau nhức bất thường của cơ thể, bệnh nhân nên đến ngay các cơ sở uy tín để thăm khám và điều trị.
(Nguồn: Nguyễn Văn Thạch và cộng sự (2011) “Nghiên cứu thực trạng, các yếu tố nguy cơ và các phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống” Đề tại độc lập cấp nhà nước, Bệnh viện HN Việt Đức)
